Ta strona korzysta z ciasteczek, aby zapewnić Ci najlepszą możliwą obsługę. Informacje o ciasteczkach są przechowywane w przeglądarce i wykonują funkcje takie jak rozpoznawanie Cię po powrocie na naszą stronę internetową i pomaganie naszemu zespołowi w zrozumieniu, które sekcje witryny są dla Ciebie najbardziej interesujące i przydatne.
Hodowlane i genetyczne uwarunkowania adaptacji drzew leśnych do zmian w środowisku
3 grudnia 2015 r. w sali konferencyjnej Instytutu Badawczego Leśnictwa odbyło się seminarium naukowe pt. „Hodowlane i genetyczne uwarunkowania adaptacji drzew leśnych do zmian w środowisku”.
Seminarium odbyło się w celu omówienia i podsumowania wyników tematu badawczego BLP-364 pt. „Genetyczne uwarunkowania procesów adaptacyjnych u wybranych gatunków w kontekście przewidywanych zmian klimatycznych” zleconego przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych, realizowanego w latach 2011-2015 przez pięć jednostek naukowych: Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie i Instytut Dendrologii PAN w Kórniku, a wiodącą rolę odgrywał Instytut Badawczy Leśnictwa.
Uczestnicy seminarium naukowego
Seminarium cieszyło się ogromnym zainteresowaniem, wzięło w nim udział ponad 80 osób, w tym przedstawiciele: DGLP, regionalnych Dyrekcji LP w: Białymstoku, Gdańsku, Krakowie, Łodzi, Olsztynie, Pile, Poznaniu, Radomiu, Szczecinie, Toruniu i Warszawie, wielu nadleśnictw, Leśnego Banku Genów w Kostrzycy, Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, Biura Nasiennictwa Leśnego, Kampinoskiego Parku Narodowego, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego oraz pracownicy IBL. Seminarium otworzył Dyrektor Instytutu Badawczego Leśnictwa Pan dr hab. Janusz Czerepko, witając przybyłych gości i przedstawiając wagę przeprowadzonych badań, które mają istotne znaczenie dla praktyki leśnej. Rolę moderatora seminarium pełnił Pan prof. dr hab. Jacek Hilszczański.
Dyskusję podczas seminarium moderował prof. dr hab. Jacek Hilszczański, Zastępca dyrektora ds. Naukowo-Badawczych IBL
Celem badań było określenie zdolności adaptacyjnej polskich pochodzeń sosny zwyczajnej, świerka pospolitego, modrzewia europejskiego, buka zwyczajnego i dębu szypułkowego w stosunku do przewidywanych zmian środowiskowych. W analizach została wykorzystana bogata baza doświadczeń proweniencyjnych i rodowych zlokalizowanych w całej Polsce. Ocena wyników doświadczeń proweniencyjnych, w których materiał rozmnożeniowy przemieszczany jest na znaczne odległości, pozwala prognozować i modelować efekt zmian w środowisku na wzrost oraz kondycję zdrowotną drzew leśnych. Ze względu na tempo zmian zachodzących w środowisku istnieją obawy, co do skuteczności naturalnych procesów adaptacyjnych, dlatego coraz bardziej zagrożona jest trwałość ekosystemów leśnych. Obawy te wynikają również z obecnego stanu ekosystemów, dlatego niezbędna jest przemyślana interwencja człowieka w celu zapewnienia trwałości i funkcjonalności lasu. Jednym z aspektów tych działań, oprócz stosowanych w hodowli lasu zabiegów w celu minimalizacji ryzyka hodowlanego, jest dobór właściwych populacji i genotypów do przewidywanych w przyszłości warunków wzrostu. Porównanie danych meteorologicznych i klimatycznych ze wzrostem i przeżywalnością populacji oraz wynikami analiz dendroekologicznych drzew w wytypowanych populacjach pozwolą na określanie ich przewidywanych reakcji na zmiany środowiskowe.
Uczestnicy seminarium naukowego
Sesję referatową otworzył dr hab. Jan Kowalczyk wstępnie opisując projekt i tło podjęcia badań. W swoim wystąpieniu zwrócił szczególną uwagę na to, czy na bazie krajowych doświadczeń proweniencyjnych i rodowych można wnioskować o możliwości adaptacji do środowiska poszczególnych populacji lub rodów, czy można budować modele klimatyczne uwzględniające czynniki genetyczne populacji, jak podejmować przyszłe przemyślane i kierunkowe działania hodowlane.
Dr hab. Jan Kowalczyk, Zakład Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych IBL
Profesor Władysław Barzdajn z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu przedstawił prezentację nt. zdolności adaptacyjnych drzew leśnych oraz ich możliwości wykorzystania w planowaniu hodowlanym. Omówił wyniki kilku doświadczeń proweniencyjnych, wyodrębnił z nich proweniencje plastyczne – dobrze adaptujące się do różnych środowisk. Referujący zwrócił uwagę na populacje, które charakteryzują się wysokimi lub niskimi interakcjami „genotyp × środowisko”, w kontekście zróżnicowanego zastosowania w hodowli selekcyjnej drzew.
Prof. dr hab. Władysław Barzdajn, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Kolejny referat, dotyczący postępowania hodowlanego w obliczu zmiennego klimatu, wygłosił dr inż. Daniel Chmura z Instytutu Dendrologii PAN w Kórniku. Prelegent przedstawił przewidywane tendencje zmian klimatu, możliwości reakcji drzew oraz zaproponował potencjalne działania, jakie powinni podjąć leśnicy, by z sukcesem adaptować lasy do tych zmian.
Dr inż. Daniel Chmura, Instytut Dendrologii PAN w Kórniku
Dr Małgorzata Sułkowska z IBL w swojej prelekcji odniosła się do genetycznych mechanizmów adaptacji drzew. Prelegentka zwróciła uwagę, że występowanie w warunkach środowiskowych czynników selekcyjnych o różnym natężeniu, decyduje o mechanizmach adaptacyjnych cech fenotypowych.
Dr Małgorzata Sułkowska, Zakład Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych IBL
Dr inż. Jan Matras z IBL omówił wyniki długoletnich obserwacji na powierzchniach proweniencyjnych. W swoim wystąpieniu odniósł się do doświadczeń krajowych i międzynarodowych ze świerkiem z serii IUFRO 1972, z sosną z serii IUFRO 1982 i bukiem z 1995 roku.
Dr inż. Jan Matras, Kierownik Zakładu Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych IBL
Przedostatnią prezentację wygłosił dr inż. Marcin Klisz, gdzie opisał rolę badań dendroklimatycznych i dendroekologicznych w rozpoznaniu stopnia adaptacji poszczególnych proweniencji sosny.
Dr inż. Marcin Klisz, Zakład Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych IBL
Podsumowujący referat wygłosił dr hab. Jan Kowalczyk. Na kilku przykładach przedstawił możliwe scenariusze zmian w środowisku i ocenę reakcji wzrostowej wybranych gatunków drzew leśnych na poziomie genetycznym. Oprócz analiz danych empirycznych, omówił wybrane modele numeryczne przewidywanych zmian.
Dr hab. Jan Kowalczyk zaprasza do dyskusji
Seminarium zakończyła ożywiona dyskusja, w której skonfrontowano poglądy przedstawicieli różnych instytucji. Sformowano konkluzję o potrzebie dalszych badań w celu wypracowania przyszłych, kierunkowych działań hodowlanych w obliczu zmian klimatycznych.
Opracowanie: Marek Rzońca
Fot. Artur Sawicki
Słowa kluczowe
13 grudnia 2024
