Podsumowanie VI Konferencji pt. „Las i Woda”

   Konferencja została dofinansowana w ramach modułu „Wsparcie konferencji naukowych” programu „Doskonała Nauka”, ogłoszonego przez Ministra Edukacji i Nauki.

   W konferencji wzięły udział 84 osoby reprezentujące zarówno praktykę leśną, jak i pracowników nauki zajmujących się badaniem wody w lesie. Z grona praktyków leśnych uczestniczyła liczna grupa pracowników: Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska, Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, parków narodowych i krajobrazowych. Świat nauki, poza pracownikami Instytutu Badawczego Leśnictwa, reprezentowany był przez: Wydział Leśny UR w Krakowie, Wydział Leśny UP w Poznaniu, Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska SGGW w Warszawie, Politechnikę Krakowską, Politechnikę Białostocką, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Uniwersytet w Bydgoszczy oraz Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. W Konferencji uczestniczyli także goście z zagranicy: Ministerstwa Środowiska Litwy, Uniwersytetu Tuscia (Włochy), Instytutu Leśnictwa i Melioracji w Charkowie (Ukraina) oraz Czeskiego Instytutu Badawczego Leśnictwa i Łowiectwa.

   Celem Konferencji była wymiana aktualnych wyników badań oraz poglądów naukowców, ekspertów i praktyków w zakresie relacji między gospodarką leśną, a gospodarką wodną. Podczas konferencji wygłoszono 28 referatów zebranych w trzech sesjach oraz przedstawiono 12 posterów. Uczestnicy dyskutowali o relacjach występujących między lasem a wodą, zasobami wodnymi i zmianami klimatycznymi oraz zrównoważoną gospodarką leśną a zasobami wodnymi. Odbyła się także sesja terenowa na terenie Nadleśnictwa Supraśl.

Wnioski:

1. Konferencja realizowana w trybie stacjonarnym daje możliwość komunikacji pomiędzy uczestnikami, zwiększa możliwości dyskusji w czasie jej trwania oraz umożliwia rozmowy w celu utworzenia nowych zespołów badawczych do wspólnego aplikowania oraz realizacji nowych badań.
2. Ochrona przyrody i działania w zakresie gospodarki leśnej zależą w znacznej mierze od kondycji systemów hydrologicznych. Ważne jest, aby rozumieć, jaki wpływ mają (i będą miały) zmiany klimatu na zasoby wodne, co będzie w określonym czasie warunkowało dostęp ekosystemów do niezbędnej ilości wody o odpowiedniej jakości. Dlatego pojawiła się potrzeba sporządzania specjalistycznych dokumentów, w których zostanie przeprowadzona wielokryterialna analiza konieczności, pilności oraz metod ochrony zasobów wodnych w Lasach Państwowych i u innych użytkowników zlewni. Naprzeciw tym zagadnieniom wychodzą obecnie realizowane prace nad zmianą Instrukcji Urządzania Lasu (Zarządzenie nr 34 DGLP z dnia 19 maja 2021 r. w sprawie powołania zespołu do spraw nowelizacji Instrukcji Urządzania Lasu), w części dotyczącej określenia potrzeb, celu, zakresu oraz metod sporządzenia Planu Gospodarowania Zasobami Wodnymi (PGZW) w jednostkach administracyjnych Lasów Państwowych. Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej aktywnie włącza do swoich działań zagadnienia dotyczące opracowania tych dokumentów oraz opracowuje nowe narzędzia do analiz przestrzennych i stosuje nowoczesne metody pomiarowe zasobów wodnych.
3. Realizowanie od kilkudziesięciu lat programów zwiększenia retencji wodnej na terenach leśnych zaowocowało powstaniem licznych obiektów i urządzeń służących gromadzeniu wody. Dzięki temu ilość zatrzymywanej wody na terenach leśnych i sąsiadujących z nimi znacząco się zwiększyła. Istnieje konieczność podejmowania nowych zadań zwiększających możliwości retencjonowania wody w obszarach leśnych z wykorzystaniem dotychczasowych doświadczeń. Wiąże się to jednak z koniecznością poszerzenia wiedzy służby leśnej w zakresie gospodarowania wodą i eksploatacją infrastruktury wodnej.
4. Woda na terenach leśnych nie jest jedynie gromadzona dzięki realizacji inwestycji inżynierskich. Ekosystem leśny cechuje naturalna zdolność do zatrzymywania wody w: glebie, roślinności oraz martwej materii organicznej. Szczegółowe rozpoznanie procesów determinujących przepływ i gromadzenie wody oraz jej właściwości fizyko-chemiczne w ekosystemie leśnym jest ważne do prawidłowego prowadzenia gospodarowania wodą oraz realizacji trwale zrównoważonej gospodarki leśnej.
5. Obiekty poprzemysłowe i rekultywacyjne mogą stanowić ważny element retencji wodnej w krajobrazie przemysłowym i miejskim oraz potencjalnie być znaczącym rezerwuarem wody do nawadniania użytków rolnych i leśnych. Należy pogłębić rozpoznanie ich potencjału w tym zakresie, uwzględniając jakość gromadzonej wody, a także zaplanować ich wykorzystanie w ramach większych systemów wodno-gospodarczych.
6. Ważną dla retencjonowania wody i zwiększenia różnorodności biologicznej jest działalność bobra zarówno w obszarach leśnych, jak i w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka, stąd też koniecznym jest ocena ich wpływu na ekosystemy i na działalność człowieka.
7. Obszary bagienne, torfowiska i tereny podmokłe oraz leśne siedliska hydrogeniczne stanowią ważny rezerwuar wody, węgla i różnorodności biologicznej, podlegają silnemu wpływowi zmian klimatu, co wymagać będzie przywracania ich funkcji m.in. poprzez prowadzenie ochrony czynnej oraz ciągłego monitoringu siedlisk wraz z terenami sąsiadującymi.
8. Efektywne, zintegrowane zarządzanie zasobami wodnymi w skali zlewni wymaga realizacji wspólnych, kompleksowych działań leśników i rolników przy wsparciu Wód Polskich. Wymaga to pilnego stworzenia międzyresortowych programów i mechanizmów finansowania obejmujących jednocześnie: zapobieganie skutkom suszy, ochronę przed powodzią oraz poprawę jakości i stanu ekologicznego wód. Preferowane powinny być zrównoważone rozwiązania ekohydrologiczne, wspierające w pierwszym rzędzie: ochronę różnorodności biologicznej, retencję krajobrazową, renaturyzację oraz ochronę i odtwarzanie siedlisk hydrogenicznych.

Opracowanie: Andrzej Boczoń

Zdjęcia: Tomasz Wojda (IBL) i arch. Nadleśnictwa Supraśl