Seminarium naukowe poświęcone badaniom dendroekologicznym w Puszczy Białowieskiej

Następnie głos zabrał pierwszy z prelegentów, mgr Kamil Pilch, który zaprezentował słuchaczom wystąpienie pt. „Uwarunkowania i dynamika wzrostu sosny zwyczajnej na siedlisku boru bagiennego w Puszczy Białowieskiej – wprowadzenie do badań”. Po przedstawieniu tła badań oraz wprowadzenia w zagadnienie ekologii i dynamiki borów bagiennych w Puszczy Białowieskiej na podstawie istniejącej literatury, prelegent zaprezentował słuchaczom cele i pytania badawcze, sformułowane w zainicjowanym przez niego projekcie doktorskim. Prezentujący zwrócił uwagę na wciąż mało poznane kwestie kształtowania się dynamiki reakcji przyrostowej drzew pod wpływem czynników klimatycznych i hydrologicznych oraz ewentualnych strategii przystosowawczych drzew na siedlisku boru bagiennego. Celem rozpoczętych badań jest poznanie relacji między hydrologią, klimatem a przyrostem drzew. Następnie słuchacze mogli zapoznać się z zaplanowaną metodyką, obejmującą takie dyscypliny badań nad przyrostem drzew, jak dendroklimatologia, dendroanatomia oraz monitoring zmian obwodu pni. Każda ze wskazanych dyscyplin wykorzystuje różnego rodzaju narzędzia i metody badawcze. W projekcie zaplanowano wykorzystanie m.in. takich narzędzi i prac, jak: pomiar szerokości przyrostów rocznych drzew, pomiar komórek drewna, monitoring zmian obwodu pni za pomocą automatycznych dendrometrów czy stacje meteorologiczne. Wykorzystanie ich wszystkich umożliwić ma analizę reakcji przyrostowej drzew na czynniki środowiskowe w dwóch perspektywach czasowych: długoterminowej i krótkoterminowej. Zebrane dane charakteryzować się będą różną rozdzielczością, co z kolei umożliwi wskazanie różnych typów zmienności, począwszy od wieloletniej aż po dobową. W końcowej części wystąpienia przedstawione zostały wyzwania związane z realizacją badań, zarówno w ich części terenowej, jak i w trakcie analizy danych dendrochronologicznych.

Druga część seminarium poświęcona była problematyce zasięgu przestrzennego pożarów w Puszczy Białowieskiej w ostatnich czterystu latach, którą omawiała dr inż. Ewa Zin. Co ciekawe, charakterystyka przestrzenna dawnych zaburzeń pożarowych w lasach strefy umiarkowanej Europy jest stosunkowo mało zbadanym zagadnieniem, mimo jego kluczowego znaczenia w dyskusji nad przyczynami pożarów i związaną z nimi dynamiką drzewostanów. Prezentacja rozpoczęła się wprowadzeniem, obejmującym takie kwestie, jak: pojęcie reżimu pożarów, zmiany w reżimach pożarów obserwowane na całym świecie oraz znaczenie badań nad historią pożarów w kontekście możliwości ich wykorzystania do przewidywania reakcji ekosystemów na to zaburzenie w przyszłości. Następnie podsumowane zostały dotychczasowe wyniki badań historii pożarów w zbiorowiskach borowych i grądowych Puszczy Białowieskiej, prowadzone przy pomocy analiz dendrochronologicznych. Główna część wystąpienia poświęcona była rekonstrukcji minimalnego zasięgu pożarów w ostatnich czterystu latach na powierzchni badawczej o areale 920 ha, zlokalizowanej w borach Puszczy Białowieskiej. Przeprowadzone badania wykazały, że pożary charakteryzowały się różną skalą przestrzenną – były to zarówno zaburzenia o stosunkowo małej powierzchni (1–200 ha), jak i zaburzenia bardzo rozległe, o powierzchni ponad 500 ha. Zrekonstruowana częstotliwość pożarów (w czasie i przestrzeni) istotnie przewyższała obecną częstotliwość pożarów naturalnych, co sugeruje istotny wpływ działalności człowieka. Ponadto, występowanie pożarów w analizowanym okresie charakteryzowało się zróżnicowaniem (wyrażonym długością tzw. cyklu pożarów), korespondującym ze zmianami w sposobie użytkowania Puszczy Białowieskiej. Otrzymane wyniki potwierdzają kluczowe znaczenie pożarów dla dynamiki drzewostanów tego obszaru, jak również stanowią unikatowy wkład w poznanie roli naturalnych i antropogenicznych zaburzeń w kształtowaniu ekosystemów leśnych strefy umiarkowanej Europy.

Na seminarium obecni byli przedstawiciele Nadleśnictwa Białowieża i Nadleśnictwa Hajnówka, pracownicy Białowieskiego Parku Narodowego oraz Instytutu Biologii Ssaków PAN. Przedstawiane tematy zainteresowały zgromadzonych gości, co znalazło swój wyraz w ożywionej dyskusji po obu wystąpieniach.

Organizatorzy seminarium serdecznie dziękują wszystkim za udział w spotkaniu.

Równocześnie chcielibyśmy poinformować, że wystąpienie pt. „Zasięg przestrzenny pożarów w Puszczy Białowieskiej w ostatnich czterystu latach” zostanie powtórzone w wersji anglojęzycznej w formule online w dn. 5. grudnia 2022 (poniedziałek) o godzinie 14:00.

Link do spotkania Zoom

https://zoom.us/j/92699801082?pwd=d2hQVUNEVkRQNGtZeW0wd2xRT0h2UT09

Identyfikator spotkania: 926 9980 1082

Kod dostępu: 579647

Tekst: Zespół Dendrolab IBL

Fotografia: Kamil Pilch