Tysiące europejskich wolontariuszy nauki obywatelskiej pomogło zidentyfikować zmiany w cechach kwiatów roślin zapylanych przez owady

W ramach międzynarodowej kampanii Looking for Cowslips naukowcy z Instytutu Badawczego Leśnictwa i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu zaprosili ludzi z całej Europy do obserwowania pierwiosnków i dzielenia się danymi z obserwacji wiosną 2021 i 2022 roku. Podczas obywatelskiego projektu naukowego, który został zainicjowany w Estonii przez Uniwersytet w Tartu w 2019 r., obserwacje przeprowadzono w ponad 8 000 lokalizacji w całej Europie, a przez cztery lata zbadano prawie 900 000 pierwiosnków.

Wyniki obserwacji pierwiosnków przeprowadzone przez wolontariuszy z 32 krajów w ponad 5 200 lokalizacjach rzucają światło na kondycję roślin zapylanych przez owady w zmieniających się warunkach klimatycznych i użytkowania gruntów. Badanie było możliwe dzięki wkładowi europejskich entuzjastów nauki. Ujawniło ono zaskakujące wyniki opublikowane niedawno w Journal of Ecology, jednym z najdłużej istniejących czasopism
o najwyższym poziomie
w tej dziedzinie.

Pierwiosnek lekarski (Primula veris) jest uważany za gatunek modelowy do badania roślin zapylanych przez owady. Pierwiosnki mogą mieć dwa rodzaje kwiatów: długoszyjkowe (forma L) i krótkoszyjkowe (forma S). W kwiatach L-morficznych pręciki znajdują się u podstawy korony, a słupek jest wysoki, co utrudnia samozapylenie. W kwiatach o formie S słupek jest krótki, a pylniki wysokie. Różne formy kwiatowe wyewoluowały u wielu gatunków roślin, aby zapobiec samozapyleniu i ułatwić zapylenie krzyżowe przez owady. Roślina może zostać skutecznie zapylona tylko wtedy, gdy otrzyma pyłek od rośliny o innym formie kwiatu niż jej własny. W związku z tym proporcja krótkokwiatowych form S i długokwiatowych form L powinna być w miarę równa w żywotnej populacji roślin.

Jednak w wielu populacjach pierwiosnków obserwowanych w całej Europie odnotowano znaczną nierównowagę i wyraźną przewagę kwiatów S-morficznych. Było o 9% więcej form S niż L. W mniejszych populacjach brak równowagi w typach kwiatów był częstszy, niezależnie od formy kwiatu. Dalsza analiza danych dotyczących klimatu i użytkowania gruntów wykazała, że częstsze występowanie form S było związane z większymi letnimi opadami i bardziej intensywnym użytkowaniem gruntów. Wcześniejsze badania wykazały, że nierówna proporcja typów kwiatów jest jednym z czynników ryzyka, które mogą prowadzić do wymierania gatunków.

Według krajowych koordynatorów Marcina Klisza (IBL) i Radosława Puchałki (UMK),
są to bardzo zaskakujące wyniki, mające potencjał do dalszych badań. Tsipe Aavik (Uniwersytet w Tartu) powiedziała, że podobne wyniki uzyskano kilka lat temu z obserwacji przeprowadzonych w ramach obywatelskiej inicjatywy naukowej w Estonii, ale w tamtym czasie zmiany przypisywano Estonii znajdującej się na północnym krańcu zasięgu występowania pierwiosnka. „To badanie potwierdziło, że równowaga form kwiatowych
jest w rzeczywistości zakłócona w całej Europie, więc ta zmiana jest znacznie bardziej znacząca” – powiedział Tsipe Aavik.

 

Opracowanie: M. Klisz, W. Duranowska

Zdjęcie 1: Kaarel Kaisel  

Tytuł: Ogólnoeuropejska obywatelska kampania naukowa „Looking for Cowslips”
odbyła się
w latach 2021-2022

Zdjęcie 2: Marcin Klisz 

Tytuł: Pierwiosnek lekarski (Primula veris)

Link do artykułu: https://besjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1365-2745.14477 

Translate »