Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 w latach 2015-2018 w zakresie siedlisk przyrodniczych 2016-2018

Opis projektu

Monitoring przyrodniczy polega na obserwacji i ocenie stanu oraz zachodzących zmian w składnikach różnorodności biologicznej i krajobrazowej, w tym typach siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także na ocenie skuteczności stosowanych metod ochrony przyrody. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 (Dz. U. 2004 Nr 92 poz. 880) prowadzi się go w ramach państwowego monitoringu środowiska (PMŚ). Prowadzenie PMŚ należy do zadań Inspekcji Ochrony Środowiska (Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska z dnia 20 lipca 1991 roku (Dz. U. 1991 Nr 77 poz. 335). Jednym z elementów PMŚ jest Monitoring Gatunków i Siedlisk Przyrodniczych (MGSP), w ramach którego prowadzony jest monitoring siedlisk przyrodniczych. Ramy monitoringu wyznacza Dyrektywa Siedliskowa (Dyrektywa Rady Nr 92/43 z 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory), która wymaga monitorowania stanu zachowania siedlisk przyrodniczych i gatunków z załącznika I, II, IV i V tego dokumentu (art. 11.). W Polsce ten obowiązek dotyczy (wg listy referencyjnej dla regionów biogeograficznych, stan na maj 2015) 81 typów siedlisk przyrodniczych, położonych w trzech regionach biogeograficznych: Morza Bałtyckiego (MBAL), kontynentalnym (CON) i alpejskim (ALP). Monitoring siedlisk przyrodniczych realizowany jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) od 2006 roku.

Cele projektu

Podstawowym celem monitoringu siedlisk przyrodniczych, który jest częścią Państwowego Monitoringu Środowiska, jest uzyskanie informacji umożliwiających ocenę stanu ochrony siedlisk na badanych stanowiskach i opracowanie raportów do Komisji Europejskiej o stanie ochrony siedlisk na poziomie regionów biogeograficznych. Sprawozdania z wdrażania postanowień Dyrektywy Siedliskowej, w tym raporty dotyczące stanu ochrony siedlisk przyrodniczych wymienionych w jej załącznikach, sporządzane są co 6 lat przez wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej (UE). Wyniki raportów służą ocenie skuteczności, stosowanych przez kraje UE, działań ochronnych oraz ocenie stanu ochrony typu siedliska w skali danego kraju i UE.

Charakterystyka projektu

W bieżącym projekcie, w latach 2016-2018, zakłada się wykonanie terenowych obserwacji monitoringowych w 65 typach siedlisk przyrodniczych na 4006 stanowiskach monitoringowych rozmieszczonych na obszarze całej Polski. Sposób prowadzenia obserwacji w ramach MSP opisują opracowane i opublikowane na stronie internetowej GIOŚ metodyki, oddzielne dla każdego typu siedliska (https://siedliska.gios.gov.pl/pl/publikacje/przewodniki-metodyczne).

Przygotowane zostaną projekty raportów dla 76 typów siedlisk przyrodniczych, osobno dla każdego regionu geograficznego (łącznie 111 raportów), na potrzeby raportowania do Komisji Europejskiej o stanie siedlisk przyrodniczych w Polsce. Prace będą obejmowały m.in. weryfikację zasięgu występowania siedliska, aktualizację gatunków typowych dla siedliska, analizę zasięgu występowania siedliska w oparciu o model opracowany przez KE oraz przeprowadzenie oceny stanu zachowania siedliska  w rozbiciu na regiony geograficzne, w tym wypełnienie i walidację dedykowanej bazy danych Access.

Przygotowana zostanie zbiorcza informacja dla Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) obejmująca wyniki monitoringu siedlisk przyrodniczych na podstawie raportu do KE oraz informacje o zasadach sporządzania tego raportu, w tym dokonywania ocen stanu ochrony i jego parametrów w raportach dla KE.

Oprócz ww. głównych celów Projektu aktywna ochrona siedlisk przyrodniczych w Polsce, wymaga ciągłego i aktywnego działania polegającego na aktualizacji i upowszechnianiu wiedzy o siedliskach przyrodniczych dla różnych grup odbiorców – od osób prywatnych do instytucji państwowych. W tym celu, w ramach aktualnego Projektu, stworzony i przetestowany operacyjnie, na danych oryginalnych, zostanie System Informatyczny Monitoringu Gatunków i Siedlisk Przyrodniczych (SI MGSP). SI MGSP ma umożliwiać zbieranie, przechowywanie, analizę i udostępnienie danych monitoringowych oraz działanie operacyjne wielu ekspertów i podmiotów realizujących PMŚ. Rozwijana będzie strona internetowa Zamawiającego, na której prezentowana będzie syntetyczna wiedza na temat monitoringu, w tym m.in. metodyki prac monitoringowych, prezentacja wyników dla pojedynczych siedlisk przyrodniczych oraz opracowania zbiorcze. Zaplanowano przetłumaczenie na język angielski treści 6 metodyk monitoringowych oraz aktualizację tłumaczenia kolejnych pięciu oraz części wstępnej metodyki monitoringu siedlisk przyrodniczych. Zorganizowane zostaną otwarte i bezpłatne seminaria, które w założeniach mają stać się środowiskiem wymiany poglądów i szerokiej dyskusji dotyczącej różnych aspektów monitoringu przyrodniczego w Polsce. Opracowane i wydane zostaną dwa numery Biuletynu Monitoringu Przyrody przedstawiające najważniejsze wyniki aktualnie prowadzonych prac monitoringowych.

Zaplanowany zostanie kolejny cykl obserwacji monitoringowych w zakresie siedlisk przyrodniczych oraz przygotowany raport końcowy z całego okresu badań obejmujący m.in: podsumowanie wykonanych prac oraz zestawienie, podsumowanie i interpretację wyników.

Zakres uczestnictwa IBL

W projekcie, Instytut Badawczy Leśnictwa pełni rolę lidera konsorcjum instytucji wykonujących monitoring siedlisk przyrodniczych koordynującego całość prac, w tym zwłaszcza monitoring leśnych siedlisk przyrodniczych.

Wykonawcy projektu

dr inż. Adam Cieśla (koordynator)
prof. dr hab. Aleksander W. Sokołowski (opiekun naukowy)
dr hab. Janusz Czerepko, prof. IBL (opiekun naukowy)
dr inż. Radosław Gawryś
mgr inż. Marcin Mionskowski
mgr inż. Przemysław Szmit
mgr inż. Joanna Szewczykiewicz
mgr Andżelika Kruszewska
Grażyna Kiełek

Partnerzy

Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej
Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk
Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy
Taxus IT Sp. z o.o.