Monitoring siedlisk przyrodniczych z uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 w latach 2023-2025

Opis projektu

Monitoring przyrodniczy polega na obserwacji i ocenie stanu oraz zachodzących zmian w składnikach różnorodności biologicznej i krajobrazowej, w tym typach siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także na ocenie skuteczności stosowanych metod ochrony przyrody. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 (Dz. U. 2004 Nr 92 poz. 880) prowadzi się go w ramach państwowego monitoringu środowiska (PMŚ). Prowadzenie PMŚ należy do zadań Inspekcji Ochrony Środowiska (Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska z dnia 20 lipca 1991 roku (Dz. U. 1991 Nr 77 poz. 335). Jednym z elementów PMŚ jest Monitoring Gatunków i Siedlisk Przyrodniczych (MGSP), w ramach którego prowadzony jest monitoring siedlisk przyrodniczych. Ramy monitoringu wyznacza Dyrektywa Siedliskowa (Dyrektywa Rady Nr 92/43 z 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory), która wymaga monitorowania stanu zachowania siedlisk przyrodniczych i gatunków z załącznika I, II, IV i V tego dokumentu (art. 11.). W Polsce ten obowiązek dotyczy (wg listy referencyjnej dla regionów biogeograficznych, stan na maj 2015) 81 typów siedlisk przyrodniczych, położonych w trzech regionach biogeograficznych: Morza Bałtyckiego (MBAL), kontynentalnym (CON) i alpejskim (ALP). Monitoring siedlisk przyrodniczych realizowany jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) od 2006 roku.

Cele projektu

Podstawowym celem monitoringu siedlisk przyrodniczych jest uzyskanie informacji umożliwiających ocenę stanu ochrony siedlisk na badanych stanowiskach i opracowanie raportów do Komisji Europejskiej o stanie ochrony siedlisk na poziomie regionów biogeograficznych. Sprawozdania z wdrażania postanowień Dyrektywy Siedliskowej, w tym raporty dotyczące stanu ochrony siedlisk przyrodniczych wymienionych w jej załącznikach, sporządzane są co 6 lat przez wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej (UE). Wyniki raportów służą ocenie skuteczności, stosowanych przez kraje UE, działań ochronnych oraz ocenie stanu ochrony typu siedliska w skali danego kraju i UE.

Charakterystyka projektu

Najważniejszymi efektami pracy będzie wykonanie terenowych obserwacji monitoringowych. w 46 typach siedlisk przyrodniczych na 3567 stanowiskach monitoringowych rozmieszczonych na obszarze całej Polski oraz wprowadzenie ich wyników do Systemu Informatycznego Gatunków i Siedlisk Przyrodniczych (SI MGSP). Sposób prowadzenia obserwacji w ramach MSP opisują opracowane i opublikowane na stronie internetowej GIOŚ metodyki, oddzielne dla każdego typu siedliska przyrodniczego (https://siedliska.gios.gov.pl/pl/publikacje/przewodniki-metodyczne). A także przygotowanie  w 2025 roku raportów dla Komisji Europejskiej (KE) o stanie ochrony wszystkich 81 typów siedlisk przyrodniczych w Polsce wg wytycznych opublikowanych na stronach internetowych  KE https://cdr.eionet.europa.eu/pl/eu/art17.

Poza prowadzeniem metodycznych obserwacji monitoringowych oraz przygotowaniem raportów do KE, będących głównymi zadaniami realizowanym w Projekcie, ochrona siedlisk przyrodniczych wymaga ciągłego i aktywnego działania polegającego na aktualizacji i upowszechnianiu wiedzy o siedliskach przyrodniczych dla różnych grup odbiorców – od osób prywatnych do instytucji państwowych. W tym celu w ramach aktualnego Projektu modyfikowany i rozwijany będzie System Informatyczny Monitoringu Gatunków i Siedlisk Przyrodniczych (SI MGSP) umożliwiający zbieranie, przechowywanie, analizę i udostępnienie danych monitoringowych. Rozwijana i aktualizowana będzie strona internetowa Zamawiającego zawierająca syntetyczną wiedzę na temat monitoringu, w tym m.in. metodyki prac monitoringowych, prezentację wyników dla pojedynczych siedlisk przyrodniczych. Prowadzone  będą prace badawczo-rozwojowe nad opracowaniem nowych metodyk monitoringu siedlisk leśnych w Polsce. Przygotowana i wydana zostanie tzw. czerwona lista siedlisk przyrodniczych w Polsce. Zorganizowane zostanie otwarte i bezpłatne seminarium dotyczące różnych aspektów związanych z monitoringiem siedlisk przyrodniczych. Zaplanowano również opracowywanie i wydanie jednego numeru Biuletynu Monitoringu Przyrody, który  będzie przedstawiał najważniejsze wyniki aktualnie prowadzonych prac monitoringowych. Na prośbę Zamawiającego udzielane będzie wsparcie merytoryczne obejmujące różne aspekty szeroko rozumianego monitoringu siedlisk przyrodniczych.

Zakres uczestnictwa IBL

Instytut Badawczy Leśnictwa jest liderem konsorcjum instytucji wykonujących monitoring siedlisk przyrodniczych koordynującym całość prac, w tym zwłaszcza monitoring leśnych siedlisk przyrodniczych

Wykonawcy projektu

dr inż. Adam Cieśla (koordynator/kierownik projektu)
dr hab. Janusz Czerepko, prof. IBL (opiekun naukowy)
dr inż. Radosław Gawryś
mgr inż. Katerina Lipińska
mgr inż. Przemysław Szmit
dr inż. Joanna Szewczykiewicz
mgr Andżelika Kruszewska

Partnerzy

Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Przedsiębiorstwo Państwowe
Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk
Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy
Taxus IT Sp. z o.o.