Rozpoznanie chemicznych i wizualnych stymulantów chrząszczy żerdzianki sosnówki podgatunku Monochamus galloprovincialis ssp. pistor

Opis projektu

Projekt jest finansowany w ramach konkursu OPUS 13 ogłoszonego przez Narodowe Centrum Nauki.
Znaczenie żerdzianki sosnówki, Monochamus galloprovincialis, zdecydowanie wzrosło w ostatnich latach, odkąd stała się ona wektorem inwazyjnego gatunku nicienia, węgorka sosnowca Bursaphelenchus xylophilus, zawleczonego do Europy w 1999 r. i powodującego zamieranie sosen. Węgorek rozprzestrzenił się w Portugalii i Hiszpanii, skąd może migrować do pozostałej części kontynentu, w tym do Polski. Wczesne wykrycie nicienia wymaga m.in. badania żerdzianek, zwłaszcza osobników niedojrzałych płciowo, które są głównym wektorem szkodnika. W Europie występują dwa podgatunki żerdzianki – M. g. ssp. galloprovincialis w zachodniej i południowo-zachodniej części oraz M. g. ssp. pistor w pozostałej części Europy. Mechanizm komunikacji zapachowej jest znany tylko dla dojrzałych płciowo osobników podgatunku M. g. ssp. galloprovincialis.

Cele projektu

Główne cele projektu obejmują identyfikację bodźców zapachowych (związków chemicznych wydzielanych przez pędy sosny zwyczajnej Pinus sylvestris) i bodźców wizualnych (kolorów), które są wykorzystywane przez niedojrzałe płciowo żerdzianki podgatunku M. g. ssp. pistor w celu znajdywania drzew odpowiednich do odbycia żeru uzupełniającego. Zidentyfikujemy też kolory wykorzystywane przez dojrzałe samice do odnajdywania drzew odpowiednich do złożenia jaj. Dodatkowo zbadamy czy feromony współwystępujących korników należących do rodzajów innych niż Ips (non-Ips) są atrakcyjne dla chrząszczy podgatunku M. g. ssp. pistor.

Charakterystyka projektu

Projekt ma charakter interdyscyplinarny i skupia się na uzyskaniu nowej wiedzy w zakresie ekologii chemicznej, biologii i behawioru żerdzianki sosnówki, w następujących obszarach:

• stymulacja chemiczna niedojrzałych płciowo chrząszczy żerdzianki sosnówki podgatunku M.g. ssp. pistor podczas poszukiwania drzewa żywicielskiego do odbycia żeru uzupełniającego;
• stymulacja chemiczna dojrzałych płciowo żerdzianek podgatunku M.g. ssp. pistor występującego w centralnej i wschodniej Europie charakteryzującej się klimatem kontynentalnym, dominacją sosny zwyczajnej i specyficzną fauną towarzyszącą;
• rola koloru w wyborze przez żerdziankę korony drzewa do żerowania lub pnia drzewa do składania jaj.

Ponieważ podgatunek M.g. ssp. pistor jest potencjalnym wektorem węgorka sosnowca w środkowej i wschodniej części Europy, zdobyta wiedza przyczyni się też do rozwoju efektywnego monitoringu tego nicienia poprzez odłowy chrząszczy za pomocą skutecznych atraktantów, dyspenserów i pułapek.

Zakres uczestnictwa IBL

IBL jest partnerem w konsorcjum. Odpowiada za realizację 4 z 7 zadań badawczych.

Wykonawcy projektu

Instytut Chemii Fizycznej PAN (Lider),
Instytut Badawczy Leśnictwa (Partner).

Partnerzy

Kierownik projektu w IBL
Dr hab. Lidia Sukovata

Zakład Ochrony Lasu IBL