SUSTREE

Opis projektu

Projekt o akronimie SUSTREE pt. „Ochrona zmienności genetycznej drzew leśnych w warunkach zmian klimatu poprzez zrównoważoną gospodarkę leśnym materiałem rozmnożeniom”, dotyczy ochrony ekosystemów leśnych i dostosowania lasów w Europie Środkowej do zmian klimatycznych, poprzez odpowiednią gospodarkę i właściwe wykorzystanie leśnego materiału rozmnożeniowego (LMR) w regionie. Zagadnienia te są ważne gdyż, lasy to nie tylko obszary cenne przyrodniczo i tereny dla rekreacji, ale również rezerwuar zasobów odnawialnych, źródło bioenergii. Lasy to również miejsce pracy dla ludności obszarów wiejskich. Lasy są zagrożone, ponieważ wysokie tempo zmian środowiska uniemożliwia ich naturalną regulację. Za najbardziej obiecującą strategię adaptacji uważa się wprowadzanie innych, bardziej dostosowanych do zmienionych warunków środowiska gatunków drzew oraz wykorzystanie wewnątrzgatunkowej zdolności adaptacyjnej w ramach zmienności proweniencyjnej i rodowej. W Europie Środkowej corocznie sadzi się około 900 mln sadzonek. Daję to wyjątkową okazję dostosowania lasów do zmian klimatycznych przez wykorzystanie rekomendowanego leśnego materiału rozmnożeniowego. Jednak, przemieszczanie LMR jest jak dotychczas regulowane głównie na poziomie krajowym, a bez uwzględnienia zmian klimatycznych.
Niektóre kraje nawet zabraniają sprowadzania nasion z zagranicy. Zatem, obecna polityka w wielu przypadkach zamiast zapobiegać zmianom powoduje obniżenie stabilności przyszłych lasów. Ponieważ w większości kraje danego regionu są zbyt małe, aby w zmienionych warunkach klimatycznych kompensować przemieszczanie LMR wewnątrz kraju, istnieje pilna potrzebna współpracy międzynarodowej. I to jest głównym celem projektu SUSTREE. Wspólna analiza wyników doświadczeń proweniencyjnych, w których materiał rozmnożeniowy jest przemieszczany na znaczne odległości, pozwala prognozować i przewidywać efekt zmian w środowisku na wzrost oraz kondycję zdrowotną drzew leśnych.
Tym samym można prognozować, które z pochodzeń będą rosły najlepiej, jeżeli zmienią się warunki wzrostu. Wyniki doświadczeń proweniencyjnych wskazują na dużą zdolność adaptacyjną drzew leśnych, nawet w wypadku zaistnienia znacznych zmian w środowisku ich życia. W oparciu o te informacje opracowane zostaną praktyczne zalecenia przemieszczania LMR. W tym celu zostanie opracowane wspólna baza danych leśnego materiału podstawowego i aplikacja mobilna, która zapewni dostęp do tych danych. Użyteczność nowych narzędzi zostanie sprawdzona przez pilotażowe wdrożenia w wybranych państwowych przedsiębiorstwach leśnych i obszarach chronionych. Wyniki projektu SUSTREE dostarczą decydentom i organom publicznym narzędzi do planowania wykorzystania LMR, w taki sposób aby zachować dotychczasowe funkcje lasu i ułatwić rozwiązywanie problemów środowiskowych związanych ze zmianami klimatycznymi.

Cele projektu

Głównym celem projektu jest ochrona zmienności genetycznej drzew leśnych w warunkach zmian klimatu, poprzez zrównoważoną gospodarkę leśnym materiałem rozmnożeniom. W oparciu o wiedzę o występowaniu i potencjale adaptacyjnym gatunków drzew w poszczególnych krajach, opracowane zostaną wytyczne na potrzeby transgranicznego przemieszczania LMR w Europie Środkowej.

Charakterystyka projektu

Projekt SUSTREE składa się z trzech zadań integracyjnych, badawczych oraz z zadań udostępnia infrastruktury należącej do partnerów projektu.

Grupy tematyczne projektu:

Grupa	Tytuł	Jednostka wiodąca
WP	Zarządzanie projektem SUSTREE	BFW
WPT1	Ujednolicenie wykorzystania i reguł przemieszczania leśnego materiału rozmnożeniowego z uwzględnieniem zmian klimatycznych	NAIK ERTI
WPT2	Dostęp do leśnych zasobów genowych i kształtowanie polityki na rzecz zrównoważonego wykorzystania LMR w krajach z regionu Europy Środkowej.	ASP
WPT3	Promocja dostosowania ekosystemów leśnych do zmian klimatycznych poprzez pilotażowe wdrożenie nowych reguł przemieszczania nasion w leśnictwie i w lasach chronionych.	CULS
WTC	Upowszechnianie informacji i promocja projektu.	BFW

WP T1. Ujednolicenie wykorzystania i reguł przemieszczania leśnego materiału rozmnożeniowego z uwzględnieniem zmian klimatycznych

W tym zadaniu zostaną wypracowane wytyczne dotyczące przemieszczania LMR. uwzględniające różne kryteria wyboru LMR i strategii hodowlanych. Celem WP T1 jest ujednolicenie reguł przemieszczania leśnego materiału rozmnożeniowego z uwzględnieniem obecnego występowania gatunków, przewidywanego ich rozmieszczenia w warunkach przewidywanych zmian klimatycznych, a także zmienności genetycznej drzew w ramach gatunku. Wypracowane zostaną modele ochrony zmienności genetycznej i przemieszczania LMR dla 6 gatunków drzew leśnych (sosna zwyczajna, świerk pospolity, modrzew europejski, buk zwyczajny, dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy).
Będą realizowane następujące działania: A1. weryfikacja obecnie obowiązujących reguł przenoszenia LMR w krajach Europy Środkowej to jest: jakie są kryteria i podstawy naukowe (Przegląd wytycznych dopuszczających przenoszenie LMR; podsumowanie wyników badań z różnych krajów), A2.Ujednolicenie krajowych baz danych dla modeli aktualnego rozmieszczenia gatunków w Europie i danych siedliskowych (Warsztaty na temat baz danych inwentaryzacji lasu w Europie Środkowej; Utworzenia baz danych GIS, opartych na danych z inwentaryzacji leśnej, Europy Środkowej; Utworzenie w oparciu o narzędzia GIS bazy gleb, map glebowych, oszacowanie warunków wilgotności gleb konstruowanie na tej podstawie potencjalnych map występowania 6 głównych gatunków drzew w Europie Środkowej), A3.Konsolidacja wyników krajowych doświadczeń proweniencyjnych jako podstawy określenia wytycznych dla przemieszczania gatunków (sprawdzenie i zbiór funkcji reagowania dla gatunków drzew; zestawienie danych dotyczących badań proweniencyjnych funkcji ujednoliconej reakcji gatunków; Podsumowanie i raport funkcji odpowiedzi wewnątrzgatunkowej i wypracowanie limitów możliwości przenoszenia gatunków), A4. Zastosowanie modeli obecnego rozmieszczenia gatunków do wytyczenia stref przenoszenia LMR w Europie Środkowej (Mapy oszacowania wrażliwości gatunków wzbogacone o przewidywane obecnie i w przyszłości 3 scenariusze zmian klimatycznych; Mapy wykreślone na podstawie modeli 3 wybranych scenariuszy zmian klimatycznych; elektroniczna platforma GIS zawierająca system rekomendacji, aby nakreślić model występowania gatunku na poziomie ponadnarodowym; Podręcznik użytkownika i odpowiedni program o charakterze ogólnodostępnym). Wszystkie modele i dane będą przechowywane i udostępniane publicznie i dostępne na serwerze Web-GIS dostarczonym i utrzymywany przez Partnera projektu nr 5 Johann Heinrich von Thünen Institute, Federal Research Institute for Rural Areas, Forestry and Fisheries (Niemcy).

WP T2. Dostęp do leśnych zasobów genowych i kształtowanie polityki na rzecz zrównoważonego wykorzystania LMR w krajach z regionu Europy Środkowej.

Regulacje krajowe dotyczące obrotu LMR w krajach Europy Środkowej wzorowane są na prawie unijnym CD 1999/105/EG, jednak szczegółowe wytyczne regulują krajowe zapisy, co utrudnia wykorzystanie LMR z zagranicy.
Cele WP T2 są to: i) zwiększenie świadomości decydentów na szczeblu krajowym i europejskim odnośnie zagrożenia zmianami klimatycznymi i potencjalnymi problemami związanymi z niewłaściwymi regulacjami prawnymi przenoszenia nasion; oraz ii) zapewnienie dostępu do różnych krajowych rejestrów źródeł nasion poprzez jednorodną platformę w języku angielskim.
Udostępnienie wyników WP T2 zapewni zharmonizowany dostęp do krajowych rejestrów związanych z nowo opracowanymi modelami proweniencyjnymi i uwrażliwi świadomość społeczeństwa w kwestiach związanych ze zmianami klimatu w polityce prawodawstwa regionalizacji nasiennej i ustawodawstwa.
Przewidywane działania: A1: Warsztaty dla osób odpowiedzialnych za prawne podstawy dotyczące przenoszenia LMR i decydentów na szczeblu krajowym i europejskim (Warsztaty dla polityków z przedstawicielami ministerstw krajowych odpowiedzialnych za prawodawstwo nasion, Warsztaty dotyczące rejestrów krajowych: deskryptorów danych, podstawy techniczne; Warsztaty dla decydentów i organów prawnych decydujących o obrocie nasionami nasion); A2: Analiza istniejących regionów pochodzenia w różnych krajach w odniesieniu do jego warunków klimatycznych, A3: Ustanowienie międzynarodowego dostępu do krajowych rejestrów leśnego materiału podstawowego i do wypracowanego modelu przemieszczania LMR (Utworzenie bazy danych; Dokumentacja ujednoliconego rejestru), A4: Upowszechnianie działań projektu na poziomie międzynarodowym

WP T3. Promocja dostosowania ekosystemów leśnych do zmian klimatycznych poprzez pilotażowe wdrożenie nowych reguł przemieszczania nasion w leśnictwie i w lasach chronionych

Odnowienie lasu jest istotną częścią inwestycji gospodarstw leśnych oraz warunkuje trwałość ekosystemów leśnych i zapewnia utrzymanie różnych funkcji ekosystemu. Przewidywane zmiany klimatyczne stanowią zagrożenie zarówno dla naturalnego i sztucznego odnowienia i powinny być uwzględniane w praktyce. Celem WP T3 jest opracowanie narzędzi, które pozwalają ocenić podatność lasów na zagrożenia wynikające ze zmian klimatycznych oraz dostarczą wytycznych dotyczących wskazówek do wykorzystania alternatywnego leśnego materiału rozmnożeniowego. To działanie obejmuje 2 akcje pilotażowe dla zarządców lasów i obszarów chronionych oraz ocenę podatności na uszkodzenia spowodowane przez zmiany klimatyczne na obszarach leśnych, podlegających działaniom ochronnym. Działania: A1) Testowanie podatności lasów na zmiany klimatyczne w różnych formach ochrony przyrody w regionie Europy Środkowej (Baza danych obszarów chronionych w ramach WebGIS; Raport o wrażliwości obiektów chronionych i zalecenia jak minimalizować te uszkodzenia); A2) Aplikacje implementujące wyniki projektów do praktyki na smartfony i komputery stacjonarne. A3) 2 Działania pilotażowe. A4) Warsztaty dla zarządców lasów i obszarów chronionych.

Zakres uczestnictwa IBL

• WP T1 – Ujednolicenie wykorzystania i reguł przemieszczania leśnego materiału rozmnożeniowego z uwzględnieniem zmian klimatycznych – IBL wniesie wiedzę dotyczącą wyników doświadczeń proweniencyjnych i hodowlanych, które umożliwią powiązanie obecnych danych o lesach z modelowymi, przewidującymi zmiany klimatyczne.
• WP T2 – Dostęp do leśnych zasobów genowych i kształtowanie polityki na rzecz zrównoważonego wykorzystania LMR w krajach z regionu Europy środkowej – IBL będzie koordynować udostępnianie i wykorzystanie krajowych informacji o LMP i LMR i możliwości wykorzystania ich w przeciwdziałaniu skutkom zmian klimatycznych.
• WP T3 – Promocja dostosowania ekosystemów leśnych do zmian klimatycznych poprzez pilotażowe wdrożenie nowych reguł przemieszczania nasion w leśnictwie i w lasach chronionych – IBL zapewni udostępnienie wyników projektu zainteresowanym podmiotom, wspierając programy adaptacji drzew do zmieniających się warunków klimatycznych środowiska.

Wykonawcy projektu

Zakład Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary, 05-090 Raszyn tel. 22 7150 470, fax. 22 7150 313

Lp.	Imię i nazwisko	Tytuł naukowy i stopień naukowy	Charakter udziału w realizacji tematu
1.	Jan Kowalczyk	Dr hab.	Kierownik projektu
2.	Jan Matras	Dr inż.	Wykonawca
3.	Małgorzata Sułkowska	Dr hab.	Wykonawca
4.	Adam Guziejko	Mgr inż.	Wykonawca
5.	Marek Rzońca	Mgr inż.	Wykonawca
6.	Danuta Garbień-Pieniążkiewicz		Wykonawca

Partnerzy

1 Federal Research and Training Centre for Forests, Natural Hazards and Landscape, LP, BFW (Austria)

2 Czech University of Life Sciences Prague, PP, CULS (Czech Republic)

3 National Forest Centre, PP, NLC (Slovakia)

4 National Agricultural Research and Innovation Centre, PP, NAIK ERTI (Hungary)

5 Johann Heinrich von Thünen Institute, Federal Research Institute for Rural Areas, Forestry and Fisheries, PP, TI (Germany)

6 Forest Research Institute, PP, IBL (Poland)

7 Austrian Federal Forests plc., PP, ÖBf AG (Austria)

8 National Food Chain Safety Office, PP, NÉBIH (Hungary)

9 Bavarian Office for Forest Seeding and Planting, PP, ASP (Germany)