Uprawa trufli jako innowacyjne przedsięwzięcie w agroleśnictwie

Opis projektu

Trufle, to grzyby workowe, charakteryzujące się podziemnym trybem rozwojowym i stanowiące najbardziej wartościowe (o dużym potencjale handlowym) niedrzewne produkty leśne na świecie. Trufle tworzą mykoryzę (symbiozę o charakterze mutualistycznym, w którym obaj partnerzy świadczą sobie korzyści) z wieloma gatunkami drzew, np. bukiem, lipą, grabem, sosną. Jednak, w naszej szerokości geograficznej najczęściej wysadzanymi gatunkami w uprawach truflowych są dąb i leszczyna. W uprawach leszczynowych trufle pojawiają się zazwyczaj wcześniej, niż w uprawach dębu, co potwierdzają także wyniki uzyskane w ogrodzie truflowym (plantacji truflowej) prowadzonym przez Instytut Badawczy Leśnictwa.

W minionym stuleciu, w Europie nastąpił drastyczny spadek plonu trufli w naturalnych drzewostanach, szczególnie zauważalny w krajach śródziemnomorskich. Jedną z przyczyn takiego stanu jest zaprzestanie pozyskiwania drewna na opał, wynikające z migracji ludności wiejskiej do miast w latach 60. ubiegłego wieku. Zaprzestano również tradycyjnego wypasu zwierząt, zapewniającego prześwietlenie drzewostanu. Wzrost zacienienia dna lasu przełożył się bezpośrednio na mniejszą liczbę owocników trufli. Zastępowanie drzewostanów dębowych szybko rosnącymi gatunkami iglastymi było kolejnym czynnikiem niekorzystnym dla trufli. Do zniszczenia wielu stanowisk tych grzybów mogło się przyczynić nieumiejętne ich zbieranie, np. wykopywanie nieodpowiednimi narzędziami owocników, które nie osiągnęły stadium pełnej dojrzałości.

W celu przeciwdziałania dalszemu spadkowi plonu trufli oraz propagowaniu rozwiązań związanych z innym, niż tradycyjne, zagospodarowaniem terenów niewykorzystywanych pod uprawy rolnicze, coraz powszechniejsze staje się promowanie zakładania ogrodów truflowych. Również w warunkach Polski jest to przedsięwzięcie naukowo-gospodarcze, które wpisuje się w coraz bardziej popularyzowany na świecie kierunek „agroforestry” i w dobie obserwowanych zmian klimatycznych powinno zyskiwać popularność. Taka koncepcja zagospodarowania przestrzeni okazuje się niejednokrotnie o wiele bardziej korzystna (w niektórych regionach), niż konwencjonalne rolnictwo lub leśnictwo. Biorąc pod uwagę przykłady z zagranicy, m.in. Węgier, Francji, Włoch i Hiszpanii, można zauważyć, że ten sposób zagospodarowania stymuluje rozwój ekonomiczny, jak i społeczny, szczególnie małych wiejskich społeczności. Stąd istnieje potrzeba informowania społeczeństwa o fakcie występowania i możliwości uprawy trufli w naszym kraju, jak również pokazania historii trufli w kulinariach i próbach jej uprawy, począwszy od XVII w.

Cele projektu

Celem projektu jest upowszechnianie wiedzy o tych cennych grzybach jakimi są trufle w celu ich ochrony.  Propagowanie wiedzy na temat  zakładanie upraw truflowych oraz ich prowadzenia pozwoli na czynną ochronę trufli oraz  ochronę  cennych i coraz rzadszych gatunków roślin, np. storczyków (buławnik- Cephalanthera spp.), kruszczyk (Epipactis spp.) czy obuwik pospolity (Cypripedium calceolus), zajmujących tę samą niszę ekologiczną, jak również owadów, np. muchy olbrzymiej (Suillia gigantea).  Szerzenie wiedzy na temat biologii tych grzybów, ich rozprzestrzeniania i roli, jaką pełnią w ekosystemie leśnym jest warunkiem koniecznym dla zachowania przyrodniczo-kulturowego dziedzictwa, jakim są trufle.

Charakterystyka projektu

Projekt jest skierowany przede wszystkim do polskich rolników i ogrodników. Pierwszym etapem realizacji projektu (część badawcza) będzie przygotowanie dwóch kwestionariuszy ankiet w celu poznania stanu wiedzy, potrzeb i zainteresowania nowoczesną alternatywą dla tradycyjnego modelu rolnictwa. Hodowcy trufli w Polsce i za granicą, zostaną zapytani o korzyści płynące z upraw trufli i problemy związane z zabiegami hodowlanymi i ochroną od szkodników owadzich oraz chorób występujących w uprawach trufli.

W drugim etapie przeprowadzone zostaną badania terenowe i laboratoryjne. Badany będzie wpływ różnych zabiegów uprawowych na stan mykoryz trufli letniej (Tuber aestivum Vittad.) w trzech  ogrodach truflowych  Instytutu Badawczego Leśnictwa. Ponadto w wymienionych ogrodach truflowych zostanie wykonana inwentaryzacja roślin miododajnych.

W trzecim etapie badań nastąpi opracowanie dokumentacji projektu, w tym dokumentacji zdjęciowej oraz opracowanie uzyskanych wyników. Uzyskane wyniki zostaną upowszechnione  w formie publikacji naukowej w uznanym, międzynarodowym czasopiśmie naukowym oraz publikacji  popularno-naukowej dostępnej dla szerokiego grona odbiorców

W czwartym etapie zostanie położony nacisk na popularyzację wiedzy w formie seminariów/wykładów. Zostanie przygotowany cykl trzech wykładów tematycznych, mający na celu popularyzację kultury truflowej w Polsce, promowanie upraw agroleśnych z udziałem trufli letniej w naszym kraju oraz zaprezentowanie najnowszych wyników badań w tej dziedzinie, w tym etapowych wyników uzyskanych w niniejszym projekcie. Wykłady będą miały miejsce w Instytucie Badawczym Leśnictwa oraz w ośrodkach kultury położonych w miejscach naturalnego występowania trufli letniej i jej upraw, tj. w województwach świętokrzyskim i lubelskim, w okolicy Pińczowa i Chełma. Taka inicjatywa ma na celu dostęp do wiedzy o nowych, innowacyjnych rozwiązaniach uprawowych, łączących gospodarkę rolniczą i leśną, dla szerokiego grona lokalnych społeczności.. Wyniki badań będą również prezentowane  na konferencji międzynarodowej dedykowanej zagadnieniom mykologicznym.

Zakres uczestnictwa IBL

Instytut Badawczy Leśnictwa jest głównym wykonawcą i koordynatorem badań w ramach projektu.

Wykonawcy projektu

Prof. dr hab. Dorota Hilszczańska
Dr inż. Radosław Gawryś
Dr Aleksandra Rosa-Gruszecka
Dr inż. Michał Wróbel

Partnerzy